Ulga dla klasy średniej – dla kogo i jak wyliczyć?

Polski Ład przyniósł wiele nowych rozwiązań podatkowych i modyfikacji w dotychczasowych przepisach. Jedną z większych jest tzw. ulga dla klasy średniej. Ma ona na celu chronić osoby o średnich dochodach przed negatywnymi skutkami wprowadzonych zmian. Sprawdź, komu się należy i w jaki sposób można ją wyliczyć.

Ulga dla klasy średniej – dla kogo?

Ulga dla klasy średniej obowiązuje od stycznia 2022 roku. Oznacza to, że będzie po raz pierwszy rozliczana w zeznaniu podatkowym PIT za 2022 rok składanym w 2023 roku. Nie wiadomo jeszcze, czy będzie trzeba ją uwzględnić bezpośrednio w zeznaniu rocznym, czy też w osobnym formularzu PIT/O. Jest przeznaczona dla:

• osób zatrudnionych na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy;
• przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą, którzy rozliczają podatek na zasadach ogólnych (skala podatkowa).

Oznacza to więc, że nie mogą z niej korzystać między innymi osoby zatrudnione na podstawie umów-zlecenie czy umów o dzieło, podatnicy rozliczający się według stawki liniowej czy też emeryci. Do uprawnionych zostali dodani jednak twórcy i artyści, którzy stosują stawkę 50% kosztów uzyskania przychodu oraz osoby, które uzyskują przychody z pracy na etacie poza granicami kraju, zobowiązane do samodzielnego obliczenia i wpłacenia zaliczki na podatek.

Ulga dla klasy średniej obowiązuje ponadto tylko dla podatników osiągających określone przychody wynoszące od 5701 zł do 11 141 zł brutto miesięcznie (od od 68 412 zł do 133 692 zł rocznie). Przekroczenie limitu przychodów chociażby o 1 zł sprawia, że podatnik traci prawo do zastosowania ulgi. Polega ona na odliczeniu od dochodu pracownika kwoty, która jest ustalana indywidualnie na podstawie wysokości uzyskanych przychodów.

Jak wygląda wyliczenie ulgi dla klasy średniej?

Kwestia wyliczenia wysokości ulgi dla klasy średniej jest dość skomplikowana. Należy jednak wziąć ja pod uwagę przy wyliczaniu zaliczki na podatek dochodowy. Aby uzyskać wysokość należnej ulgi należy skorzystać z jednego z poniższych wzorów:

• dla przychodu (X) wynoszącego od 5701 do 8549 zł brutto: (X * 6,68% – 380,50 zł) ÷ 0,17;
• dla przychodu (X) wynoszącego od 8549,01 do 11 141 zł brutto: (X * (– 7,35%) + 819,08 zł) ÷ 0,17.

Konieczność wyliczania ulgi podczas odprowadzania zaliczek można ominąć, jeśli pracownik złoży wniosek na piśmie o niepomniejszanie dochodu o kwotę ulgi. Wówczas od następnego miesiąca odliczenie nie będzie uwzględniane w zaliczkach. Taki wniosek trzeba złożyć oddzielnie dla każdego roku podatkowego.

Wyliczenie ulgi dla klasy średniej – przykłady

Jak zastosować w praktyce powyższe wzory? Przy założeniu, że pracownik zarabia 6000 zł brutto, kwotę ulgi można wyliczyć następująco:

(6000 * 6,68% – 380,50 zł) ÷ 0,17 = 119,41 zł

W związku z tym dochód podatnika będzie w danym miesiącu pomniejszony o tę kwotę.

Jeśli jednak podatnik zarabia 10 000 zł brutto, należy zastosować drugi wzór. Zgodnie z tym kwotę ulgi można obliczyć następująco:

(10 000 zł x (–7,35%) + 819,08 zł) ÷ 0,17 = 494,58 zł

Taką kwotę można odliczyć od dochodu.

Ulga dla klasy średniej a przekroczenie limitu dochodów

Niestety kwestia przekroczenia limitu dochodów dla ulgi dla klasy średniej jest również dość problematyczna. Co robić, gdy na przykład dzięki premii miesięczny przychód podatnika przekroczy 11 141 zł brutto albo też spadnie poniżej 5701 zł brutto, na przykład na skutek urlopu macierzyńskiego lub utraty pracy? Jedno jest pewne – wówczas pracownik traci prawo do zastosowania ulgi. Wciąż musi ona być jednak zaliczana przy odprowadzaniu zaliczek. W praktyce może to skutkować powstaniem nadpłaty niedopłaty podatku i koniecznością jej uregulowania przy okazji składania zeznania rocznego.

Dlatego jeśli ryzyko przekroczenia zakładanego progu przychodów jest spore, często najkorzystniejszym rozwiązaniem jest złożenie wniosku o rezygnację z ulgi. Jest to najwygodniejsze rozwiązanie, jeśli dany podatnik otrzymuje nieregularne wypłaty lub sporadyczne duże premie.

Jak to wygląda w praktyce? Jeśli na przykład podatnik zarabia 10 000 zł brutto miesięcznie, ale otrzyma jednorazową premię w wysokości 15 000 zł, straci prawo do zastosowania ulgi dla klasy średniej, ponieważ jego roczny przychód przekroczy kwotę 133 692 zł brutto. Wówczas powstanie niedopłata podatku dochodowego, którą trzeba będzie uregulować wraz z zeznaniem rocznym.
Sytuacja jest bardzo podobna, gdy osiągane przez podatnika przychody spadną poniżej wymaganego dla zastosowania ulgi progu. Może się zdarzyć, że pracownik zarabiający np. 7500 zł brutto straci w połowie roku pracę i nie znajdzie nowego zatrudnienia aż do końca grudnia. Roczne przychody będą wówczas niższe niż 68 412 zł brutto, co także będzie skutkowało utratą prawa do zastosowania ulgi i powstaniem niedopłaty podatku dochodowego.

Ulga dla klasy średniej a kilka wypłat w miesiącu

Sprawa komplikuje się również wtedy, gdy podatnik otrzymuje więcej niż jedną wypłatę w miesiącu. Jeśli na przykład inkasuje dodatkowe premie wypływające na to, czy należy mu się ulga dla klasy średniej, obliczeń podstawy opodatkowania dokonuje się w dwóch etapach z uwzględnieniem narastającego dochodu. Przykładowo dla osoby, która otrzymuje wynagrodzenie w kwocie 4500 zł brutto, a następnie w ciągu tego samego miesiąca premię w wysokości 2400 zł brutto, wyliczenie będzie wyglądała następująca:

• w pierwszym etapie należy wyliczyć podstawę opodatkowania i należną z tego tytułu zaliczkę na podatek bez uwzględniania ulgi dla klasy średniej; nie przysługuje ona bowiem przy zarobku 4500 zł brutto;
• w drugim etapie, po otrzymaniu premii, ulga dla klasy średniej już przysługuje; jej wysokość należy wyliczyć na podstawie całego przychodu otrzymanego w danym miesiącu (w tym przykładzie 4500 + 2400 = 6900 zł); następnie można odjąć kwotę ulgi od całościowego dochodu i z uzyskanej w ten sposób podstawy opodatkowania obliczyć zaliczkę na podatek dochodowy.

W pierwszym etapie konieczne będzie odjęcie od przychodu (4500) składki społecznej i kosztów uzyskania przychodu. W zaokrągleniu da to 3633 zł podstawy opodatkowania, a zaliczka na podatek wyniesie w zaokrągleniu do pełnych złotych 193 zł (3633 zł x 17% – 425 zł kwoty zmniejszającej podatek = 192,61 zł).

W drugim etapie konieczne będzie wyliczenie podstawy do opodatkowania z kwoty 6900 zł poprzez odjęcie składki społecznej, kosztów uzyskania przychodu oraz przysługującej w tym przypadku ulgi dla klasy średniej w wysokości 473,06 zł. Podstawa opodatkowania wyniesie 5231 zł, a wyliczona należna zaliczka na podatek 464 zł. Należy jednak odjąć od tego zapłacone wcześniej 193 złote zaliczki. W drugim etapie trzeba będzie więc odprowadzić zaliczkę w wysokości 271 zł.

Etat i działalność gospodarcza – jak wyliczać ulgę dla klasy średniej?

Ulga dla klasy średniej przysługuje również tym podatnikom, których łączne przychody z pracy na etacie i działalności gospodarczej mieszczą się w przedziale od 68 412 do 133 692 zł rocznie. Wówczas można zastosować odliczenie w rozliczeniu rocznym. Jeśli jednak łączne przychody przekroczą ten limit choćby o złotówkę, nie można zastosować ulgi. Oznacza to, że jeżeli zaliczki na podatek dochodowy były odprowadzane z uwzględnieniem ulgi dla klasy średniej, w zeznaniu rocznym powstanie niedopłata i konieczne będzie uiszczenie brakującego podatku.

Ulga dla klasy średniej – podsumowanie

Ulga dla klasy średniej to odliczenie od dochodu przysługujące wybranym podatnikom. Aby móc z niego skorzystać, należy przede wszystkim spełnić kryterium wysokości przychodów. Ulga przysługuje osobom zatrudnionym na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy, twórcom i artystom stosującym 50% kosztów uzyskania przychodu, osób uzyskujących przychody z pracy na etacie poza granicami kraju, zobowiązanych do samodzielnego obliczenia i wpłacenia zaliczki na podatek, a także przedsiębiorców, ale tylko tych, którzy rozliczają się na zasadach ogólnych.

Dla przychodów rocznych mieszczących się w przedziale od 68 412 zł do 102 588 zł brutto (5701 do 8549 zł miesięcznie) wysokość ulgi dla klasy średniej wzrasta wraz z kwotą przychodu. Przykładowo dla wynagrodzenia miesięcznego w wysokości 6000 zł można odliczyć od dochodu 119,41 zł, a dla wynagrodzenia 8000 zł już 905,29 zł. Ulga w przypadku przychodu w wysokości 8500 zł wynosi 1101,76 zł, dla 9000 zł wynosi 926,94 zł, a dla 11 000 zł wynosi 62,64 zł. Jej obliczanie jest dość skomplikowane, a przekroczenie kryterium przychodów choćby o złotówkę powoduje utratę prawa do zastosowania ulgi i może w konsekwencji prowadzić do powstania niedopłaty podatku dochodowego.